Миграция эпидемиологиялық аурулардың таралуын жылдамдатып жатыр – сарапшы

2025 жылдың көктемі де жақындап қалды. Бұл кезде инфекциялық аурулар өршіп, жаппай жұқтыру фактілері жиілейді. Адамдардың көбі, тіпті, оған үйреніп қалғаны соншалық мәр бермейді. Ал, ғылымда мұны маусымдық инфекциялық ауру деп атайды. Жыл сайынғы жедел респираторлық-вирустық инфекциялардың (ЖРВИ) эпидемиясы деуге болады. Қалай ЖРВИ-дің алдын алуға болады және мұнымен қалай күресеміз? Толығырақ qarasoz.kz тілшісіне эпидемиолог, қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы маман Гүлжан Иманбекова айтып берді. 

Эпидемия – қарапайым тілмен айтқанда тұрғындардың аурудың бір түрімен жаппай сырқаттануы. Белгілі бір аймақ, қала не елдің ішінде жаппай ауырып қалу, ал пандемия – аурудың бірнеше елге таралуы, тіпті жер шарында таралуы. Мысалы, COVID-19 пандемиясын айтуға болады. 

Сарапшының айтуынша, бүгінде ауа-тамшы жолдары арқылы жұғатын инфекциялардың таралу ықтималдығы жоғары. Себебі әлемде, миграция жиіліген және ұлғайған.

Қазір миграция тек елдер арасында емес, жалпы ел ішіндегі ауыл, қала арасында да жиі жүріп жатыр. Себебі авиация, теміржол, автожолдар қозғалысты, көшуді оңайлатып қойды. Сондықтан миграция ауқымды деуге болады. Ал, сол миграция кезінде бір ауылдан екінші ауылға, бір қаладан басқа қалаға, тіпті басқа елге инфекция тасымалданады. Көшіп-қонып жүрген азаматтар тек баратын қаласын не ауылын ғана емес, ұшақта, көлік, пойызда отырғанда басқа қалаларға бағыт алған жолаушыларға да жұқтырады. Салдарынан инфекциялардың жұғу қаупі жоғары, – дейді маман.

Сонымен қатар, оның сөзінше, жұқпалы аурулармен күресудегі негізгі мәселелердің бірі – медициналық персонал жетпейді. Себебі олардың жалақысы аз.

Университет түлегін мемлекеттік мекемелердегі жалақы ынталандырмайды. Салдарынан көбіне түлектер басқа салаға кетуге мәжбүр болады. Отбасы бар, балалы болған түлектерге мұндай аз жалақыға отбасын асыру қиын. Жалғыз басты азаматтардың өзіне аздық етеді. Әрине, Қазақстандағы медицина қызметкерлерінің жалақасы аз деген проблема баяғыдан көтеріліп келеді. Бірақ әлі күнге дейін толық шешілмеді. Түсінуімше , бұл проблема көптеген елде бар. Жұмысы ауыр, бірақ жалақысы төмен – ауыртпашылығына ақысы сәйкес келмейді, – деді Гүлжан Иманбекова.

Дегенмен сарапшының айтуынша, кейбір мәселелердің бар болғанына қарамастан, Қазақстанда эпидемияны ескерту жақсы жолға қойылған деуге болады. 

Елімізде лабораториялық зерттеулердің қорытындысы және басқа да талдауларға мониторинг жүргізіліп, есепке алынып отырады. Мысалы, жыл сайын кездесетін тұмауды алып қарауға болады. Жылда қайталанып отырады және оған қарсы екпе бар. Денсаулық сақтау өкілдері халыққа түсіндіріп, сақтық шараларын қабылдауды сұрайды. БАҚ өкілдері арқылы тұрғындарға жеткізіледі. Министрлікте эпидемиологиялық жағдайға жауапты арнайы блог бар. Олар күн сайын, апта сайын бақылап, аурудың алдын алуға қатысты ұсыныстарын таратып отырады, – деп атап өтті ол.

Маманның сөзінше, әлемдегі басқа елдердей Қазақстан үшін де COVID-19 ауыр сынақтардың бірі болды. Пандемиялық деңгейге асқынып кеткен соң ешбір ел дайын болмады. 

Сондай-ақ, сарапшы көктем алдында ЖРВИ өршитініне ерекше тоқталды. 

Жыл сайын тұмаудың штамдары мутацияланып жатыр, яғни «олар ақылды болып барады» деуге болады. Мысалы, біз ауырып қаламыз, жұқтырамыз, сөйтіп иммунитет тұмаумен жылда күресуден шаршайды. Оның үстіне жаңа штамдары шыққанда қарсы тұруға «қиналады», себебі жылда ауырып, ағзамыз, иммунитетіміз әлсіреп қалған. Әсіресе, «Д» есепте тұрған, яғни созылмалы аурулары бар азаматтарға тұмау ауыр тиеді. Балалар да ауыр өткереді және бұл категорияларға тез жұғады. Себебі балабақша, мектепке барады, адам көп шоғырланатын ошақтарға барып, бір-біріне жұқтырады, – деп алаңдайды маман.

Сонымен қатар, сарапшының айтуынша, қазір антибиотиктерді рецептсіз қабылдайтындар көбейіп кетті. Ал ағза антибиотиктерге тез бейімделеді, яғни оны жиі іше берген сайын әсері әлсірей бастайды. 

Мәселен, тұмау болған адам антибиотик ішіп, 3-4 күнде жазылады, ал 3-4 жылдан кейін бұл доза әсер етпей қалады. Сондықтан оны ең қажет деген, қиын жағдайларда, дәрігердің рецептімен қабылдау керек. Оларды бақылаусыз қабылдау – денсаулыққа кері әсер етеді. Қазақстанның заңнамасында дәріханаларда антибиотик рецептсіз берілмейді деп белгіленген. Бірақ кейбір дәріхана ақша табу, бизнес ретінде қарап, рецептісіз сататын факторлар бар, өкінішке қарай. Фармацевтикалық бизнес. Мысалы, тұмауға симптомдық ем бекітіледі, алдын ала екпе салынады. Бірақ кейбір дәріхана тұмауды емдейді деп түрлі дәрі сатады. Бұл – үлкен проблема, – деп қосты Гүлжан Иманбекова. 

Маман мұндай эпидемиологиялық аурулармен күресудің бірден-бір тиімді жолы екпе екенін атап өтті.

Өйткені, вакцина салдырғандар оңай өткереді, ал алмағандарға қиындау болады. Дегенмен бәрі адамның ағзасы мен иммунитетіне байланысты. Жалпы түрлі эпидемиядан вакцина құтқарады. Мысалы, оба, шешек, қызылша секілді  қауіпті эпидемиялардан аман қалуға екпе көмектеседі. Тек бұл кезекте вакцинаға қатысты маңызды мәселердің бірі – халыққа дұрыс түсіндірілмейді. Билік органдары, құзыретті органдар мен тұрғындардың арасында байланысты күшейту керек, – деп білдірді пікірін Гүлжан Иманбекова.

Сөз соңында сарапшы ЖРВИ-ден сақтануға көмектесетін күнделікті – қолды сабынмен жақсылап жуу, жылы суды көбірек ішу, иммунитетті көтеретін құнарлы тамақ ішу, дұрыс ұйықтау, гигиена сақтау, адамдар көп жиналатын орындарға бармау, таза ауада серуендеу, бөлмені желдету т.б. қарапайым әдеттерді орындаудың маңызын ескертті.